Prawne aspekty międzynarodowego e-commerce. O czym pamiętać, budując platformę
Tworząc platformę e-commerce, która będzie działać na wielu rynkach, należy wziąć pod uwagę wiele aspektów prawnych, by uwzględnić regulacje obowiązujące w danym kraju.
W jaki sposób przekłada się to na projektowanie systemu e-commerce?
Czego dowiesz się z artykułu?
Gdy projektujesz międzynarodową platformę e-commerce, powinieneś wziąć pod uwagę kontekst prawny, m.in.:
- określenie prawa właściwego,
- sposób identyfikacji użytkownika i warunków zawierania umów,
- RODO,
- ochronę praw konsumentów,
- metody płatności.
Wiele z jego elementów musi znaleźć odzwierciedlenie w samym systemie, dlatego uwzględnij wymagania prawne już na etapie budowania platformy.
Prawo właściwe
Podstawowym zagadnieniem o kluczowym charakterze jest ustalenie, jakiemu prawu podlegają transakcje dokonywane za pośrednictwem platformy e-commerce. Ma to znaczenie dla całej treści zawieranych umów, w tym:
- oceny skuteczności zawarcia umowy,
- określenia praw stron umowy,
- zasad odpowiedzialności,
- sposobu rozstrzygania sporów.
Na przykład w odniesieniu do umów zawieranych za pośrednictwem platformy e-commerce pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem z państwa członkowskiego UE regułą będzie zastosowanie prawa państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem, że przedsiębiorca wykonuje swoją działalność gospodarczą w państwie konsumenta lub kieruje taką działalność do tego państwa, a umowa wchodzi w zakres tej działalności. Za kierowanie działalności do innego państwa uznaje się np. użycie języka lub waluty innego kraju, użycie w nazwie domeny oznaczenia tego kraju, itp. Reguła taka wynika z przepisów rozporządzenia 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I).
W przypadku prowadzenia działalności e-commerce w Unii Europejskiej warto mieć na względzie, że choć sprzedawca może określić, jakie prawo ma zastosowanie do umów zawieranych za pośrednictwem platformy, wybór ten nie może naruszać praw konsumentów wynikających z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa państwa konsumenta.
Zawarcie umowy
Zawarcie umowy może nastąpić w różny sposób i w zależności od kraju wymaga od sprzedawcy oraz kupującego podjęcia odmiennych kroków. Dlatego trzeba zdefiniować, w jaki sposób może dojść do jej zawarcia, np. jakie wymagania musi spełniać oferta sprzedawcy i kiedy uznaje się ją za wiążącą. Ważne jest ustalenie, w jakiej formie i w jaki sposób taka oferta może być przyjęta, a także jak treść umowy powinna być przekazana klientowi, żeby była dla niego wiążącą.
Na przykład zgodnie z przepisami dyrektywy 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, konsumenta nie wiąże umowa lub zamówienie, jeżeli sam proces składania zamówienia nie spełnia określonych warunków - to znaczy jeśli np. użytkownik nie otrzymał przed złożeniem zamówienia wymaganych informacji o cechach produktu i łącznych kosztach zamówienia lub nie uzyskano od niego wyraźnego oświadczenia o przyjęciu do wiadomości, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty.
Identyfikacja użytkownika
Odpowiednia identyfikacja użytkownika wiąże się z bezpieczeństwem przeprowadzonej transakcji, ale jest również kluczowa z prawnego punktu widzenia, m.in. w celu:
- określenia osoby, która jest stroną umowy,
- zabezpieczenia płatności,
- weryfikacji oświadczeń dotyczących np. dostaw czy zwrotów.
Funkcje platformy powinny nie tylko umożliwiać identyfikację użytkowników, lecz też uwzględniać różnorodność podmiotów, jakie mogą wystąpić jako klienci platformy oraz pozwalać na ich identyfikację i autoryzację zgodnie z przepisami prawa. Dotyczy to różnych form prowadzenia działalności gospodarczej oraz np. wieku dzieci, które mogą mieć różny poziom samodzielności w zależności od kraju.
Ochrona danych osobowych
Korzystanie z platformy e-commerce wymaga przetwarzania danych osobowych użytkowników i klientów, co powinno odbywać się zgodnie z prawem. W tym zakresie duże zmiany wprowadziło RODO, które ma zastosowanie nie tylko do podmiotów zarejestrowanych na terenie Unii Europejskiej, lecz także do podmiotów, które prowadzą działalność w innych krajach, ale oferują towary i usługi w Unii.
Ponadto RODO przewiduje w niektórych przypadkach możliwość uregulowania na poziomie krajowym (dotyczy to na przykład wymaganego wieku w przypadku zgody wyrażanej przez dzieci), dlatego wyjątki przyjęte w prawie krajowym powinny być przeanalizowane. W kontekście ochrony danych można rozpatrywać kwestie dotyczące możliwych do podejmowania przez sprzedawcę działań marketingowych, takich jak korzystanie z „cookies” czy monitorowanie aktywności w sieci lub publikowanie reklam.
Warto pamiętać o zasadach wysyłania informacji marketingowych czy ogólnie wyrażania zgody na określone działania. W niektórych krajach (jak Polska) stosuje się wariant opt-in, w którym wymagana jest uprzednia zgoda użytkownika na przesyłanie informacji handlowych. W innych krajach (Wielka Brytania, Holandia) dopuszczalny jest wariant opt-out, gdzie w określonych sytuacjach wcześniejsza zgoda nie jest wymagana.
Prawa konsumentów
Projektowanie platformy e-commerce wymaga także wzięcia pod uwagę regulacji prawnych odnoszących się do praw konsumentów. Dotyczy to np. sposobu informowania klientów o:
- zasadach funkcjonowania platformy,
- zasadach dokonywania poszczególnych transakcji,
- danych podmiotów odpowiedzialnych za jej prowadzenie.
Poszczególne systemy prawne przyznają użytkownikom szeroki zakres praw związanych z odstąpieniem od umowy zawieranej na odległość, prawem reklamacji lub zwrotu towarów, czy szeroko rozumianymi uprawnieniami gwarancyjnymi. Tego rodzaju prawa użytkowników również mają wpływ na kształt platformy e-commerce, ponieważ konieczne jest zaprojektowanie funkcji umożliwiających skorzystanie z tych praw.
Jeśli np. przepisy przewidują obowiązek pouczenia użytkownika o prawie do odstąpienia od umowy, funkcje platformy powinny uwzględniać konieczność uzyskania od użytkownika potwierdzenia, że zapoznał się ze swoimi uprawnieniami. Na terenie UE reguły te są w dużej mierze ujednolicone dzięki przepisom dyrektywy 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów.
Według danych Komisji Europejskie, opublikowanych w lutym 2019 r., że około 60 proc. zbadanych stron internetowych zawiera nieprawidłowości w zakresie przestrzegania unijnych przepisów ochrony konsumentów, głównie w kwestii sposobu prezentowania cen i ofert specjalnych.
Kolejnym przykładem może być sprzedaż treści cyfrowych. W różnych krajach do sprzedaży takich treści mogą mieć zastosowanie przepisy o sprzedaży towarów lub świadczeniu usług czy zupełnie odrębna regulacja. W konsekwencji różny będzie zakres praw konsumentów w związku z taką sprzedażą.
Płatności
Zróżnicowanie w zakresie stosowanych metod płatności wynika nie tylko z przepisów prawa jakie obowiązują w poszczególnych państwach, ale też z przyzwyczajeń klientów i popularności poszczególnych rozwiązań. Platforma może uwzględniać takie metody płatności jak:
- płatności kartą kredytową,
- przelewy bankowe,
- płatności mobilne,
- portfele elektroniczne.
W niektórych krajach przydatne jest uwzględnienie możliwości płatności gotówką przy odbiorze. Np. w Rosji płatność gotówką to najpopularniejszy sposób płatności. Platforma powinna uwzględniać regulacje dotyczące płatności, biorąc przy tym pod uwagę różne metody i wymagania dotyczące np.:
- autoryzacji,
- identyfikacji,
- obowiązki dotyczące zwalczania nadużyć finansowych.
Jej funkcjonalności powinny uwzględniać obowiązujące przepisy podatkowe. W przypadku podatku od towarów i usługi w UE inne reguły będą miały zastosowanie w relacji B2B a inne w przypadku sprzedaży konsumentom.
Różne stawki VAT mogą mieć zastosowanie w zależności od wartości sprzedaży dokonywanej w danym kraju. Większość dużych, internetowych sprzedawców detalicznych, którzy realizują dostawy w UE, musi stosować zasadę „VAT kraju docelowego" i naliczać VAT według stawki obowiązującej w kraju przeznaczenia towaru.
Warto pamiętać, że w UE w styczniu 2021 r. wejdą w życie dalsze zmiany w systemie VAT dla handlu elektronicznego, które z założenia mają zmniejszyć biurokratyczne obciążenia dla firm.
Ułatwienia w UE
Prowadzenie działalności na rynku międzynarodowym, również za pośrednictwem platformy e-commerce napotyka wiele barier. Unia Europejska podejmuje działania w celu zniesienia części z nich.
W ostatnim czasie wprowadzone zostały przepisy ułatwiające transgraniczne dostawy przesyłek iprzepisy zabraniające geo-blokowania, czyli ograniczania dostępu użytkownika do strony internetowej ze względu na jego lokalizację użytkownika orazzakaz przekierowywania klienta do innej wersji strony niż ta do której starał się on pierwotnie uzyskać dostęp (rozporządzenie 2018/302 z dnia 28 lutego 2018 r. w sprawie nieuzasadnionego blokowania geograficznego oraz innych form dyskryminacji klientów ze względu na przynależność państwową, miejsce zamieszkania lub miejsce prowadzenia działalności na rynku wewnętrznym).
Ponadto rozporządzenie zabrania co do zasady stosowania zróżnicowanych warunków w odniesieniu do dokonywania przez użytkownika transakcji płatniczych. Jednocześnie UE pracuje nad kolejnymi zmianami w zakresie praw konsumentów czy zasad opodatkowania. W kwietniu 2019 r. zakończyły się prace nad dyrektywami dotyczącymi treści cyfrowych i sprzedaży towarów. Ich celem jest zapewnienie jednolitych zasad umownych dotyczących zakupu towarów i treści cyfrowych online, więc warto śledzić dalsze zmiany w tych dziedzinach.
Kontekst prawny wpływa na kształt platformy
Odpowiednie zaprojektowanie platformy e-commerce z uwzględnieniem regionalnej specyfiki prawnej umożliwia płynne wdrożenie projektu. Regulacje prawne znajdują odzwierciedlenie nie tylko w regulaminach świadczenia usług drogą elektroniczną, ale często wymagają technicznego i funkcjonalnego odzwierciedlenia w platformie.
Szczegółowe wymaganie prawne, charakterystyczne dla danego kraju wymagają wdrożenia specjalnych rozwiązań. Dlatego warto zwrócić na nie uwagę już na etapie projektowania systemu.